Çocukların diş ve çene yapısının sağlıklı gelişimi, gelecekte ağız ve diş sağlığını büyük ölçüde etkiler. Ortodontik tedaviye doğru zamanda başlamak hem estetik hem de işlevsel problemleri önlemek için son derece önemlidir. Tedavi, dişlerdeki çapraşıklıkların, kapanış bozukluklarının ve çene yapısındaki uyumsuzlukların düzeltilmesine yönelik yapılan bir dizi uygulamayı kapsar. Çocuklarda tedavilerin ne zaman başlayacağı sorusu, ebeveynlerin en çok merak ettiği konuların başında gelir.
Çocuklarda ortodontik tedaviye başlama yaşı genellikle 7-8 yaşları civarındadır. Dönem, hem süt dişlerinin dökülüp kalıcı dişlerin çıkmaya başladığı, hem de çene yapısının şekillenmeye başladığı bir süreçtir. Amerikan Ortodontistler Birliği (American Association of Orthodontists), çocukların ortodontik muayeneye 7 yaşına geldiklerinde başlamalarını önerir. Bu yaştaki çocukların çoğunda, alt ve üst çenedeki ilişkiyi değerlendirmek ve dişlerin doğru pozisyonda olup olmadığını belirlemek için yeterli diş yapısı oluşmuştur.
Ancak her çocuğun gelişim süreci farklı olduğundan, ortodontik tedaviye başlama yaşı bireysel duruma göre değişiklik gösterebilir. Bazı çocuklarda erken dönemde fark edilen çene darlığı, çapraşık dişler ya da diş kayıpları gibi durumlar ortodontik tedaviye daha erken başlama gereksinimi doğurabilirken, bazı çocuklar için tedaviye daha geç yaşlarda başlamak da uygun olabilir.
Erken Ortodontik Muayenenin Önemi
Çocuklarda ortodontik tedaviye erken dönemde başlamak, ilerleyen yaşlarda ortaya çıkabilecek ciddi ortodontik problemleri önlemek açısından büyük avantaj sağlar. 7 yaş civarında yapılan bir ortodontik değerlendirme, dişlerin çıkış sırasındaki anormalliklerin, çene yapısındaki uyumsuzlukların ve gelişimsel bozuklukların tespit edilmesine yardımcı olur. Tedavi süreci erkenden başlatılarak ileride daha uzun ve zorlayıcı olabilecek tedavilerin önüne geçilebilir. Erken yaşta tespit edilebilecek bazı sorunlar aşağıda yer almaktadır.
Çene darlığı veya genişliği
Dişlerin çıkışında düzensizlik
Gömülü diş
Alt veya üst çenenin normalden önde veya geride olması
Dişlerde çapraşıklık veya sıkışıklık
Kapanış bozuklukları (örneğin açık kapanış veya çapraz kapanış)
Sorunlar erken yaşta tedavi edildiğinde, ilerleyen dönemlerde diş çekimi veya cerrahi müdahaleler gibi daha ciddi işlemlerden kaçınılabilir.
Erken Müdahale: Birinci Aşama Ortodontik Tedavi
Çocuklarda ortodontik tedavi genellikle iki aşamadan oluşur. Birinci aşama tedavi, erken müdahale tedavisi olarak bilinir ve genellikle 7-9 yaş aralığında başlar. Aşama, dişlerin çıkış yolunu ve çene yapısının gelişimini yönlendirmek amacıyla yapılan bir dizi ortodontik müdahaleyi içerir.
Birinci aşama tedavisinin temel amacı, çocukların çene yapısını ve dişlerinin doğru pozisyonda gelişimini desteklemektir. Çocuğun çene darlığı veya genişliği gibi yapısal sorunları varsa, bu dönemde kullanılan genişletici apareyler ya da hareketli ortodontik cihazlar sayesinde çene kemiklerinin doğru gelişimi sağlanabilir. Ayrıca, çapraşık dişlerin düzgün bir şekilde yerleşmesi için de yer açılması sağlanabilir. Erken müdahale, dişlerin doğru pozisyonlarına yönlendirilmesini sağlayarak daha ileri yaşlarda daha kapsamlı ortodontik tedavilere olan ihtiyacı azaltabilir.
Birinci aşama tedavisinde, diş teli gibi sabit ortodontik apareyler kullanıldığı gibi, hareketli apareyler de tercih edilebilir. Apareyler, çocuğun diş yapısındaki bozuklukları düzeltirken aynı zamanda çene gelişimini de destekler. Bazı durumlarda genişletici apareyler, çene darlığı olan çocuklarda çenenin genişletilmesi için kullanılır. Böylece ilerleyen yıllarda dişlerin çene kemiklerine düzgün bir şekilde yerleşmesi sağlanır.
İkinci Aşama Ortodontik Tedavi: Kalıcı Dişler Çıktıktan Sonra
Ortodontik tedavinin ikinci aşaması, genellikle çocuğun tüm kalıcı dişlerinin çıktığı dönemde, yani 11-13 yaşları arasında başlar. Bu dönemde dişlerin son konumlandırılması ve çene kapanışının düzeltilmesi hedeflenir. İkinci aşamada en çok kullanılan yöntem, sabit ortodontik tellerdir. Ancak son yıllarda daha estetik bir tedavi yöntemi olan şeffaf plaklar (Invisalign) da çocuklar için sıkça tercih edilmektedir.
Diş teli tedavisi, dişlerin üzerine sabitlenen braketler ve braketleri birbirine bağlayan teller sayesinde dişlerin doğru pozisyona yönlendirilmesini sağlar. Diş telleri, çapraşık dişlerin düzeltilmesinde, dişlerin çene kemiği içerisindeki doğru yerlerine oturmasında ve çene kapanışının düzeltilmesinde oldukça etkilidir.
Şeffaf plaklar, dişlerin üzerine takılan ve dişlerin yavaş yavaş hareket etmesini sağlayan şeffaf apareylerdir. Geleneksel diş tellerine göre daha estetik bir seçenek olan şeffaf plaklar, özellikle ergenlik dönemindeki çocuklar için popüler bir tercih haline gelmiştir. Diş telleri gibi sabit olmayıp kolayca takılıp çıkarılabilirler, çocukların hijyenlerini daha rahat sağlamalarına imkân tanır.
Ortodontik Tedaviye Başlama Yaşı ve Tedavi Süresi
Ortodontik tedaviye başlama yaşı, çocuğun bireysel gelişimine ve diş yapısındaki problemlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Genel olarak ortodontik tedavi 7-8 yaşlarında başlamalı ve ortodontist, çocuğun diş ve çene yapısının doğru gelişimini takip etmelidir. Tedavi süresi ise çocuğun diş problemlerinin ciddiyetine göre değişir. Ortalama bir ortodontik tedavi süresi 18 ila 36 ay arasında değişse de erken yaşta yapılan müdahaleler süreyi kısaltabilir.
